Zarządzanie ryzykiem klimatycznym

Ryzyka i szanse związane z klimatem

Grupa TCFD została utworzona w celu wypracowania jasnych rekomendacji na temat ujawniania przez przedsiębiorstwa informacji potrzebnych inwestorom, kredytodawcom i ubezpieczycielom do właściwej oceny i wyceny ryzyka oraz szans związanych z klimatem. Grupa zadaniowa sformułowała swoje rekomendacje wokół czterech obszarów tematycznych, które stanowią podstawowe elementy funkcjonowania organizacji – należą do nich: ład korporacyjny, strategia, zarządzanie ryzykiem oraz mierniki i cele. Obszary te są wzajemnie powiązane i mają funkcjonować razem, aby zapewnić skuteczne ramy zarządzania ryzykiem związanym ze zmianą klimatu.

Ład korporacyjny

Nadzór i rola zarządu oraz kierownictwa w zakresie zarządzania szansami i obszarami ryzyka związanymi z klimatem

W roku 2022 została przyjęta przez Grupę Azoty Polityka Środowiskowa zobowiązująca do stosowania zasady przezorności poprzez identyfikację i właściwe zarządzanie ryzykiem na każdym etapie prowadzonej działalności oraz wymagająca poprzedzania działań doskonalących dokładną analizą każdego z ryzyk oraz ich znaczenia dla funkcjonowania organizacji i jej otoczenia zewnętrznego.

Nadzór nad całym systemem zarządzania ryzykiem korporacyjnym sprawuje zarząd Grupy Azoty S.A. Co najmniej raz w roku zarząd dokonuje oceny skuteczności funkcjonowania systemu, w tym również zarządzania obszarem ryzyka związanego z klimatem. Nadzór nad kwestiami klimatycznymi oraz ich monitorowanie odbywa się na najwyższym szczeblu Grupy, w ramach obszarów uznanych za kluczowe w procesie tworzenia Strategii. W Grupie funkcjonuje również Komitet rozwoju, którego celem jest wspieranie realizacji Strategii, opiniowanie zamierzeń i inwestycji, projektów badawczych, rozwojowych i innowacyjnych. Zaplanowane działania oceniane są również pod kątem ich zgodności z Taksonomią działalności gospodarczej według Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2020/852 z dnia 18 czerwca 2020 r. w sprawie ustanowienia ram ułatwiających zrównoważone inwestycje oraz według powiązanych rozporządzeń delegowanych.

[2-12] W 2022 roku za nadzór nad kwestiami zrównoważonego rozwoju na poziomie Prezesa zarządu, wraz z członkami zarządu, którzy ponoszą odpowiedzialność w poszczególnych obszarach kompetencji, odpowiadały następujące osoby:

• Tomasz Hinc – Prezes zarządu – compliance, obsługa prawna, reprezentowanie Grupy Azoty wobec interesariuszy, sponsoring i CSR; 
• Dr hab. Filip Grzegorczyk – Wiceprezes zarządu Grupy Azoty – transformacja energetyczna i dostosowanie do wymogów Zielonego Ładu w obszarze energetyki, regulacje oraz zarządzanie ryzykiem korporacyjnym; 
• Dr Grzegorz Kądzielawski – Wiceprezes zarządu Grupy Azoty – monitoring realizacji inwestycji w Grupie Kapitałowej, planowanie strategiczne i monitoring realizacji strategii, strategiczne zarządzanie projektami (z wyłączeniem obszaru transformacji energetycznej), dostosowanie do wymogów Zielonego Ładu (z wyłączeniem obszaru energetyki), dostosowanie do gospodarki o obiegu zamkniętym w Grupie Azoty oraz dialog społeczny. 

Dialog z interesariuszami jest prowadzony przez poszczególne jednostki organizacyjne, zebrane dane po analizie, jeśli zajdzie taka potrzeba, są przekazywane do Zarządu, który analizuje je na bieżąco. Zarząd podejmuje decyzję o ewentualnym wdrożeniu wniosków z analiz. 

W 2022 roku trwały prace nad ukonstytuowaniem obszaru zarządzania zagadnieniami środowiskowymi, społecznymi i ładu zarządczego (ESG) w strukturach organizacyjnych Grupy Azoty. W styczniu 2023 została podjęta uchwała Zarządu o powierzeniu odpowiedzialności za kwestie ESG Wiceprezesowi Zarządu Markowi Wadowskiemu. 

Model Zarządzania Ryzykiem Korporacyjnym w Grupie Azoty

W poszczególnych spółkach wyznaczono osoby odpowiedzialne za ryzyko związane z klimatem i ochroną środowiska. W zgodzie z postanowieniami Polityki Zarządzania Ryzykiem Korporacyjnym, potwierdzającymi zgodność procedur stosowanych w Grupie z normą ISO 31000:2018, wskazano tzw. „Właścicieli ryzyk”, czyli osoby upoważnione do zarządzania poszczególnymi typami ryzyka.

Właściciele ryzyk klimatycznych

	Nazwa ryzyka	Właściciel
	Ryzyko regulacyjne wynikające z transformacji klimatycznej związanej z wdrożeniem ogólnoeuropejskich reform portfela Zielonego Ładu (Green Deal)	Departament Korporacyjny Regulacji i Spraw Publicznych
	Ryzyko wystąpienia zwiększonego narażenia na awarie i przerwy w ciągłości działania instalacji produkcyjnych oraz ograniczeń technologicznych wynikających z fizycznych następstw zmian klimatu Ryzyko wystąpienia ekstremalnych zjawisk pogodowych i katastrof naturalnych wynikających z fizycznych następstw zmian klimatu	Departament Korporacyjny Techniki i Energii, pomocniczo: Zakładowy Sztab Zarządzania Kryzysowego podejmujący działania w zależności od konkretnego wydarzenia kryzysowego.
	Ryzyko związane ze zużyciem i wykorzystaniem energii oraz zapewnieniem zgodności z wymaganiami normy ISO 50001:2018	Departament Korporacyjny Techniki i Energii, pomocniczo: Zespół Zarządzania Energią w ramach ISO 50001:2018.
	Ryzyko dotyczące braku możliwości dostosowania do wymagań gospodarki niskoemisyjnej i osiągnięcia celów dekarbonizacji w założonym terminie	Departament Korporacyjny Strategii i Rozwoju, pomocniczo: Korporacyjny Zespół ds. Transformacji Energetycznej oraz Zespół ds. Śladu Węglowego
	Ryzyko dotyczące zarządzania uprawnieniami do emisji CO2 Negatywne oddziaływanie cen występujących na rynku handlu uprawnieniami CO2 w systemie EU ETS związane z ograniczoną ilością uprawnień potrzebnych do rozliczenia wykonanej emisji CO2	Departament Korporacyjny Finansów, pomocniczo: Komitet Korporacyjny ds. Zabezpieczania Cen Gazu Ziemnego i Uprawnień do Emisji CO2 oraz Zespół ds. Analiz Cen Gazu Ziemnego oraz Uprawnień do Emisji CO2
	Ryzyko związane z monitorowaniem i zarządzaniem emisjami bezpośrednimi i pośrednimi gazów cieplarnianych i innych zanieczyszczeń powietrza Ryzyko, że Spółka w wyniku swojej działalności będzie emitować nadmierną ilość gazów cieplarnianych i innych zanieczyszczeń powietrza, w tym ryzyko przekroczenia norm emisji określonych w decyzjach środowiskowych. Ryzyko niepodejmowania wystarczających działań mających na celu ograniczenie emisji	Departament Korporacyjny Techniki i Energii
	Ryzyko ograniczeń sprzedaży nawozów na skutek fizycznych zmian klimatu	Departament Korporacyjny Handlu Segmentu Agro
	Ryzyka ograniczeń sprzedaży w segmencie chemii na skutek ograniczeń rynkowych oraz zmiany zachowań konsumentów wynikających z postaw proekologicznych	Departament Korporacyjny Handlu Segmentu Agro
	Ryzyko ograniczenia sprzedaży wybranych materiałów z tworzyw sztucznych związane ze zwiększonymi wymaganiami w zakresie recyklingu tworzyw oraz zmiany zachowań konsumentów wynikających z postaw proekologicznych	Segment Biznesowy Tworzyw
	Ryzyko negatywnego wpływu na bioróżnorodność i dzikie siedliska przyrodnicze	Departament Korporacyjny Techniki i Energii
	Ryzyko związane z relacjami inwestorskimi i realizacją obowiązków informacyjnych Ryzyko, że Spółka nie będzie realizowała wymogów wynikających z jej udziałów w obrocie giełdowym	Departament Korporacyjny Relacji Inwestorskich
	Ryzyko wizerunkowe związane z nieefektywną komunikacją podejmowanych działań społecznych i inicjatyw w obrębie zrównoważonego rozwoju (ESG) Ryzyko związane z negatywnym postrzeganiem spółki przez opinię publiczną oraz obniżonej oceny w ratingach ESG na skutek niewystarczających działań informacyjnych, niepełnego raportowania o realizowanych działaniach w obszarze ESG oraz niewystarczających działaniach prewencyjnych w zakresie przeciwdziałania stygmatyzacji sektora chemicznego	Departament Korporacyjny Komunikacji i Marketingu

Ryzyka i szanse klimatyczne o znaczeniu priorytetowym z perspektywy Strategii

Jednym z najważniejszych obszarów ryzyka klimatycznego uwzględnionych w Strategii Grupy Azoty na lata 2021-2030 jest ryzyko transformacyjne związane z przejściem na gospodarkę niskoemisyjną i odporną na zmiany klimatu. 

Najistotniejszym ryzykiem klimatycznym rozpatrywanym w ramach ERM jest ryzyko regulacyjne, wynikające z transformacji klimatycznej spowodowanej wdrożeniem ogólnoeuropejskich reform w ramach Europejskiego Zielonego Ładu (Green Deal). Ryzyko to dotyczy zagrożeń powstałych w następstwie zaostrzenia wymagań prawnych w zakresie polityki klimatycznej Unii Europejskiej (m. in. pakiet „Fit for 55”). Potencjalne ryzyka związane z zaostrzeniem regulacji prawnych, ograniczających korzystanie z produktów Spółki przez odbiorców unijnych, powstają ze względu na zmiany przepisów wspólnotowych dyrektyw lub rozporządzeń, które mają zastosowanie do podstawowej działalności produkcyjnej i handlowej Grupy. Ryzyka regulacyjne wynikające z transformacji klimatycznej mogą wpłynąć na konkurencyjność i pozycję rynkową Grupy Kapitałowej, popyt na wytwarzane produkty, nakłady inwestycyjne związane z presją regulacyjną dynamicznej transformacji.

Regulacyjne ryzyko klimatyczne może być dodatkowo wzmacniane innymi ryzykami np. geopolitycznymi. Inwazja Rosji na Ukrainę może wpłynąć poprzez wzmocnienie nieprzewidywalności rynków na zdolność do osiągnięcia wcześniej określonych celów w odniesieniu do emisji gazów cieplarnianych i planów transformacji.

Odpowiedź na ryzyko

Grupa Azoty w sposób ciągły monitoruje projekty i propozycje organów administracji w zakresie zmian dotychczasowych lub nowych przepisów. Uczestniczy aktywnie w pracach stowarzyszeń europejskich oraz współpracuje z krajowymi instytucjami (np.  International Fertilizer Industry Association, Business & Science Poland), aby na bieżąco reagować na pojawiające się zmiany w aktach prawnych. Grupa Azoty analizuje ryzyka związane z trendami regulacyjnymi i projektami zmian lub planowanymi nowymi regulacjami. W każdym przypadku Grupa Azoty ocenia wpływ nowych uregulowań na działalność i produkty wprowadzane na rynek. 

Szanse związane ze zmianami klimatu

Zdiagnozowane szanse związane ze zmianami klimatu są jednym z priorytetów Strategii Grupy Azoty na lata 2021-2030 w części strategii ESG w obszarze Transformacja energetyczna i zrównoważone produkty. Grupa Azoty zidentyfikowała szanse związane ze zmianami klimatu we wszystkich wskazywanych przez TCFD obszarach: efektywności zasobów, źródeł energii, produktów i usług oraz rynków. 

Szanse związane ze zmianą klimatu zostały zidentyfikowane w obszarze produktów i usług głównie w zakresie: 

• innowacyjnych projektów, 
• rozwoju systemu innowacji, 
• rozbudowy infrastruktury badawczej, 
• wsparciu projektów korporacyjnych 
• innowacyjności ukierunkowanej na minimalizację skutków ryzyk regulacyjnych.

Realizacja obecnej Strategii pisuje się w trendy regulacyjne dzięki znacznej dywersyfikacji portfela produktów oraz rozwijaniu usług nawożenia (np. w ramach rolnictwa precyzyjnego). Ponadto ogólnoeuropejska reforma wynikająca z Zielonego Ładu również tworzy pewne szanse, takie jak np. rosnący popyt na paliwa alternatywne w transporcie, zwłaszcza wodór co niewątpliwie przyczyni się do rozwoju rynku gazów odnawialnych oraz niskoemisyjnych, co należy rozpatrywać w kategorii szans rynkowych, w szczególności dla Grupy Azoty.

Innowacje produktowe dotyczą nawozów i tworzyw, usług precyzyjnego rolnictwa, produkcji tworzyw w 100 proc. biodegradowalnych oraz produktów tworzywowych o znacznie niższym śladzie węglowym oraz recyklingu tworzyw polimerowych i alternatywnych sposobów pozyskiwania surowców. 

Szanse w zakresie efektywności zasobów Grupa wykorzystuje poprzez oszczędzanie i odzyskiwanie zużywanej energii, obniżanie zapotrzebowania na energię oraz zmniejszanie zużycia surowców pierwotnych. 

W obszarze szans powiązanych ze zmianami źródeł energii Grupa inwestuje w budowę instalacji odnawialnych źródeł energii oraz analizuje możliwości wykorzystania elektrowni SMR. W 2022 roku utworzona została spółka Grupa Azoty Energia, skupiająca wszystkie zielone aktywa energetyczne Grupy Kapitałowej oraz angażująca się w zewnętrzne projekty związane z niskoemisyjnymi technologiami pozyskiwania energii. 

W zakresie dostępu do nowych rynków Grupa Azoty zgodnie z priorytetami strategii „Zielone Azoty” wykorzystuje swoją pozycję największego producenta wodoru w Polsce oraz jego istotnego przetwórcy w Europie do aktywnego udziału w rozwoju europejskiego rynku wodorowego. Kolejnym obszarem ekspansji dla Grupy Azoty są nowe rynki z obszaru elektromobilności, czyli rozwoju ogniw paliwowych i materiałów do produkcji ogniw.

Jednym z istotnych celów aktualizacji Strategii będzie dalsze wzmocnienie działań Grupy Kapitałowej na rzecz wykorzystania szans związanych z transformacją do gospodarki niskoemisyjnej.

Więcej informacji na temat zidentyfikowanych i wykorzystywanych szans związanych z klimatem w zakresie innowacyjnych produktów znajduje się w Rozdziale 12. Produkty uwzględniające wyzwania zrównoważonego rozwoju.

Zarządzanie ryzykiem klimatycznym

W Grupie Azoty obowiązuje model trzech linii zarządzania ryzykiem. 

W obrębie I linii zarządzania ryzykiem, działania związane z klimatem przypisane są Właścicielom Ryzyk odpowiedzialnym operacyjnie za identyfikację, analizę jakościową i ilościową ryzyk oraz zaplanowanie adekwatnego postępowania z ryzykiem w ramach ustalonych tolerancji i apetytów na ryzyko. W przypadkach uzasadnionych oceną ilościową Właściciele poszczególnych rodzajów ryzyka zobligowani są ponadto do wdrożenia systemu wczesnego ostrzegania. w oparciu o wskaźniki KRI. W obrębie II linii zarządzania ryzykiem działa Komitet ds. Ryzyk Korporacyjnych, w którego skład wchodzą prezesi odpowiedzialni za zarządzanie ryzykiem w poszczególnych spółkach. Komitet inicjuje i opiniuje kierunki zmian strategicznych systemu zarządzania ryzykiem, wypracowuje rekomendacje w zakresie Listy Ryzyk Kluczowych oraz analizuje ryzyka w sytuacjach nadzwyczajnych. 

1. Procesy identyfikacji i oceny ryzyka związanego z klimatem:

Identyfikacja ryzyka w Grupie Azoty prowadzona jest w sposób ciągły, w każdej części struktury organizacji, w odniesieniu do bieżących planów oraz założeń, z uwzględnieniem kontekstu wewnętrznego i zewnętrznego spółek. Każdy pracownik jest odpowiedzialny za zarządzanie ryzykiem, w tym m.in. za identyfikację oraz bezzwłoczne zgłoszenie zidentyfikowanego ryzyka do Dyrektorów / Kierowników / Menadżerów zarządzających danym obszarem. Ryzyko postrzegane jest zarówno jako zagrożenie, gdy potencjalne zdarzenie może wpływać negatywnie na osiągnięcie zaplanowanych celów Spółki, lub szansa w przypadku, gdy zdarzenie ma charakter korzyści lub może pozytywnie wpłynąć na osiągnięcie celów Spółki lub zniwelować skutki negatywne.

2. Procesy organizacji w zakresie zarządzania ryzykiem związanym z klimatem:

Oprócz identyfikacji i klasyfikacji, proces zarządzania ryzykiem obejmuje: mapowanie i analizę jakościową ryzyka, analizę ilościową i kwantyfikację ryzyka, ocenę mechanizmów kontrolnych ryzyka, planowanie i wdrożenie reakcji na ryzyko, pomiar i raportowanie określonego ryzyka. Za zarządzanie określonym ryzykiem każdorazowo odpowiada Właściciel ryzyka w tym szczególnie za podejmowanie działań zwiększających rozpoznanie przyczyn i skutków ryzyka, wdrożenie odpowiednich działań zabezpieczających i poprawę kontroli ryzyka. Zobowiązany jest również na bieżąco monitorować zmiany w kontekście wewnętrznym i zewnętrznym wpływające na prawdopodobieństwo i/lub skutek danego ryzyka. Właściciel ryzyka zobligowany jest do niezwłocznego raportowania bieżących zmian w kontekście wewnętrznym i zewnętrznym dotyczących nadzorowanego obszaru oraz identyfikacji nowych ryzyk. 

3. Zintegrowanie procesów związanych z identyfikowaniem, oceną i zarządzaniem ryzykiem klimatycznym z ogólnym systemem zarządzania ryzykiem w organizacji

Ze względu na strategiczny charakter ryzyka klimatycznego Grupa Azoty zintegrowała proces zarządzania tym ryzykiem z ogólnym systemem zarządzania zagrożeniami korporacyjnymi (ERM) w taki sposób, aby podlegało ono zasadom obowiązującego modelu i procedur zarządzania ryzykiem w organizacji.

Ryzyka związane z klimatem i zakwalifikowane do Rejestru Ryzyk Korporacyjnych Grupy Azoty zostały włączone do wszystkich kategorii ogólnej klasyfikacji stworzonej na potrzeby zarządzania ryzykiem w Grupie Azoty. 

Ocena istotności danego ryzyka i uszeregowanie go w hierarchii priorytetów odbywa się przynajmniej raz do roku według pięciostopniowej matrycy oceny skutku (w tym skutków finansowych) oraz prawdopodobieństwa materializacji. Wynik wyceny zostaje odnotowany w karcie ryzyka. Na podstawie wyceny oraz oceny stopnia kontroli ryzyka przygotowywane są indywidualne mapy ryzyka dla poszczególnych spółek, a następnie – dla całej Grupy Kapitałowej. Wpływa to na ustalenie priorytetu danego ryzyka i ewentualne wpisanie go na listę ryzyk kluczowych. Na ocenę istotności ryzyka składają się również wnioski z monitorowania wskaźnikowego danego ryzyka (np. czy zdarzały się incydenty materializacji ryzyka), analiza raportów światowych oraz analiza porównawcza w odniesieniu do innych firm. Tak zebrane dane pozwalają opracować listę ryzyk kluczowych, którą Komitet ds. Ryzyk Korporacyjnych przedstawia zarządowi. 

Mierniki i cele

W odpowiedzi na ryzyko klimatyczne oraz plany jego ograniczania Grupa Azoty, zgodnie z zasadami systemu zarządzania ryzykiem korporacyjnym, ustala działania, cele i mierniki. W ramach Strategii ESG w obrębie filaru Klimat i środowisko Grupa Azoty określiła następujące cele do 2030 roku: 

W zakresie dekarbonizacji produkcji:

• 34% - redukcja emisji CO2 dla energetyki Grupy Azoty względem 2020 roku
• 51% - redukcja emisji energii kupionej względem 2020 roku
• 65% - spadek zużycia węgla względem 2020 roku
• Obniżenie śladu węglowego organizacji

W zakresie efektywności energetycznej: 

• Obniżenie jednostkowych wskaźników zużycia energii zakładów produkcyjnych–• Intensyfikacja pozyskiwania energii odpadowej z procesów chemicznych
• W okresie przejściowym - włączenie źródeł energii opartych o gaz do miksu energetycznego, a docelowo wzrost udziału OZE w produkcji energii elektrycznej – do 40%

W obrębie filaru Zrównoważony łańcuch Grupa Azoty określiła cel do 2030 roku:

• Wdrożenie programu redukcji śladu węglowego produktów, zbudowanie lub wdrożenie systemu zbierania danych o emisjach i redukcja emisji

Grupa Azoty co roku przygotowuje raport zawierający wyliczone wartości liczone wskaźników środowiskowych, takich jak emisja gazów cieplarnianych, zużycie energii, zużycie wody czy wykorzystanie materiałów. Wskaźniki te nie tylko umożliwiają ogólną ocenę działań Grupy Azoty w zakresie realizacji własnych celów dotyczących emisji, lecz także stanowią podstawę oraz kontekst oceny ryzyka i szans związanych z klimatem, głównie w odniesieniu do ryzyka transformacyjnego.

Przy obliczaniu emisji Grupa przestrzega wytycznych standardu GHG Protocol, które obejmują wszystkie działania przewidziane do monitorowania w zakresach 1 i 2. W ramach zakresu 1 emisje wynikają z bezpośredniej działalności firmy oraz generacji energii elektrycznej i cieplnej. Emisje zakresu 2 pochodzą z energii dostarczanej przez zewnętrznych dostawców.

Dotychczasowe kalkulacje zakresów 1 i 2 zostaną uzupełnione o wyliczenia zakresu 3 oraz rozszerzone o trwające sukcesywne kalkulacje śladu węglowego kluczowych produktów Grupy (w oparciu o Life Cycle Assesment - LCA)

Wykres z podsumowaniem emisji zakres 1 i 2

² Szczegółowe informacje dotyczące przeszacowania znajdują się we wskaźniku GRI 2-4